Tijdschrift
Verre streken in de stad, De tuin van Harry Pierik, door Hanne Cannegieter.

Verre streken in de stad
De tuin van Harry Pierik

Tekst: Hanne Cannegieter

Zwolle is een van de zeven Nederlandse Hanzesteden, die onderling verbonden zijn door de slingerende loop van de IJssel. De eerste nederzetting is gebouwd op een hoge zandrug aan het water en werd in 1040 voor het eerst genoemd. Het hoogtepunt van Zwolle's welvaart viel in de 15e eeuw door een levendige handel in zout, vis, specerijen, wijn, granen, bijenwas en pelzen. Vele oude, monumentale panden stammen uit die tijd. De resten van de oude stadsmuur omarmt in deze eeuw de nieuwe grandeur die de Italiaanse architect Natalini toont in boeiende grachtenpanden en de aansluitende moderne winkelwijk.

DENKER EN DROMER
Zwolle is verbonden aan beroemde namen van mensen die er geboren zijn of aangetrokken werden door de brede culturele belangstelling van de stad: de schilder Gerard ter Borch, de dichters Potgieter en Rheinvis Feith en de beroemde leider van de kerkelijke stroming Moderne Devotie, Thomas à Kempis. Een stad aan een rivier blijft altijd verbonden met de stimulerende kracht van het stromende water. De eens ingezette ontwikkeling zette zich voort met o.a. bekende namen als Thorbecke, Herman Brood en Jan Vayne. De stadsdichter Paul Gellings en de schrijver Kader Abdolah laten zich graag inspireren door de rustgevende stilte of voeren gepassioneerde gesprekken in de wonderlijke schoonheid van de verborgen stadstuin van Harry Pierik. Harry Pierik was van beroep onderwijzer aan de basisschool en kan sinds kort vrij baan geven aan al zijn intensief beoefende hobby's. Hij is fotograaf, een groot liefhebber van natuur, literatuur en muziek. Bovendien een veel gevraagd tuinontwerper, die op verzoek van de stad ontwerpen maakte die een bijdrage leveren aan Zwolle's groene imago. Maar het meest is hij een denker en een dromer. Veelzijdigheid is misschien wel zijn meest kenmerkende verlangen. Zijn muzikale passie omvat zowel Chopin, Mozart en Bach als de band van Ricardo van Opgezwolle, die hij waardeert om de positieve inslag van hun hiphop-teksten en de humor waarmee het werk gelardeerd wordt.

OVERVLOED
Als fotograaf maakt Harry Pierik met Paul Gellings reizen naar steden die een rol spelen in romans. Hierbij laten ze zich leiden door locatie's, ervaringen van hoofdrolspelers of thema's uit de betreffende roman. Tekst van Gellings en de zwart-wit foto's van Pierik sluiten direct op elkaar aan. Zijn liefde voor de natuur omvat fauna en flora. Maar zijn hart ligt toch voornamelijk in de vormgeving van het groen. En ook daar is zijn keuze heel breed van inheemse planten tot de exoten, die gestalte geven aan zijn verlangen naar overvloed en paradijselijke sfeer op Nederlandse bodem. Zijn eerste tuin ligt bij de Agnietenberg, waar Thomas à Kempis ooit zijn "Navolging van Christus"schreef. Deze bostuin met een lieflijke sfeer werd door zijn broer voortgezet toen Harry Pierik trouwde en zich in de stad vestigde. Zijn vrouw is concertzangeres, zanglerares en net als hij wordt zij een enthousiast tuinier. In 1983 krijgen ze de kans om in de wijk Asserdorp een huis te kopen. Een inspirerend huis uit 1895, dat ooit bewoond werd door de illustrator en vriend van Jac. P. Thijsse de schilder Jan van Oort, die zijn vak uitoefende in een aan de huiskamer grenzende alkoof met hoge ramen op het Noorden. Pierik huurt er een groot tuingedeelte bij en de stadstuin krijgt uiteindelijk een omvang van 1000 vierkante meter.

PARADIJSELIJKE TUIN
Pieriks dromen verenigen zich rond de kernwoorden harmonie en schoonheid. Een paradijselijke tuin is het resultaat. De stilte is opvallend. De aan elkaar gebouwde huizen fungeren als geluidswal voor het stadsverkeer. Aan de Noordzijde staat een hoge muur, die heel knap gedecoreerd is tot ouderdom door grote delen er van te pleisteren en te kleuren in een verschoten oud geel. Je kan hem nog net ontdekken tussen de beplanting die niet alleen de muur maar ook de omringende huizen aan het oog onttrekt. Waar de muur ontbreekt is rondom de tuin een groene wal opgetrokken door bomen en heesters als erfscheiding in te planten. Op veel plaatsen zijn er matten van heide of tuingaas in bevestigd die verborgen zijn onder een zware vracht klimplanten. Het geheel sluit als een soort inheems regenwoud de tuin volledig van haar omgeving af en geeft alleen de hemel nog het recht toeschouwer te zijn.

VERRE STREKEN
Een smal pad zorgt voor een onverwachte opening naar een achterliggende geheime tuinplek. Klimplanten vormen inheemse lianen en laten zich vallen uit oude fruitbomen met gecraqueleerde basten. Er is zelfs een bijzonder gebroken hartje (Dicentra scandens), die wel tien meter omhoog kan klimmen en uit pure wanhoop haar zacht gele bloemtranen de vrije loop laat. Zo gomt Harry Pierik naar zijn zeggen, de stadse omgeving uit om de illusie van verre streken te behouden. Aan de basis van de groene wanden en sommige borders zijn groepen groenblijvende struiken golvend geknipt en lijken onmisbaar als ondersteuning. Overal duiken speelse Clematissen op, bloemen strooiend op verrassende plaatsen. Helemaal aan het einde van de tuin wordt de suggestie gewekt van een door een uitgesleten rotswand binnenstromende beek. Met knap gevonden kleurverschillen in de begroeiing, onder andere de lichtgevend geelgroene Acer shirasawanum "Aureum" is de schaarse lichtinval op de bodem van een ravijn gerealiseerd. Loopt het ravijn tot in de bewoonde wereld? Niemand die in deze tuin rondwandelt wil het weten.

ONWEERSTAANBAAR
De gelaagdheid in kleur en vorm vind je in alle seizoenen terug. De beplanting is er op berekend om de speciale charme van ieder seizoen te laten zien. In de herfst wordt het vuurwerk van verkleurend blad royaal ondersteund. Er is gewerkt met wintergroene accenten, maar er is ook rekening gehouden met de charme van de fascinerende structuren die kale bomen en heesters in de winter laten zien. Het grillige takkenspel van oude fruitbomen, verstarde grassen, besdragende struiken geven een troostend en verrassend zicht op de tuin in de tijd, waarin ook het licht van intensiteit verandert. Harry Pierik ziet in de boeiende mix van Europese en tropische planten een hoopgevende kijk op de ontwikkeling van een harmonieuze, multiculturele samenleving. De mengeling van Europese en tropische planten is hier onweerstaanbaar charmant. De onderlinge eenheid lijkt in vrijheid ontstaan. Toch is het geheel gebonden aan hoge eisen, die voortkomen uit zijn heel persoonlijke visie op groene vormgeving en driedimensionale harmonie.

MESSCHERPE BELIJNING
In de van oorsprong vlakke tuin zijn hoogteverschillen aangelegd. Verdiepte wandelpaden maken het kijken naar de tuin extra spannend. Het gazon in het achterste tuingedeelte is vanuit het ene standpunt uit gezien sterk glooiend. Zelfs de koepel van de appelboom die er op staat loopt evenwijdig aan de bolling van het gazon. Maar wandelend over de soms wel tot een meter verdiepte paden kom je op een ander punt weer tot de conclusie dat het gazon toch vlak zal zijn. Het geraffineerde spel met de werkelijkheid is betoverend. En net als je dan in het sprookje gelooft, haalt de messcherpe belijning van het gazon en de streng geschoren struiken je weer terug in de realiteit. Kent de tuin al onnoemelijk veel soorten beplanting, ook binnen de soorten is er gebruik gemaakt van een overdadige keuze in variëteiten. Sommige planten staan nog in potten en worden op verschillende plaatsen uitgezet tot ze op de ultiem passende plek worden ingegraven. Voor kwetsbare exoten is een bescheiden mogelijkheid om te overwinteren in de aangebouwde serre van het huis.

BUULBUULS
Bordervlakken rijzen op uit het gazon of nestelen zich aan uitdijende voorzijden van de groene wanden. Kleinere borders liggen vrij in het gazon en veranderen bij rondwandeling voortdurend van perspectief,waardoor de tuin groter lijkt. Door de keuze van de beplanting hebben de borders alle eigenschappen om het hele jaar door te boeien. In grote volieres leven veel vogels. Ook hier tropische exemplaren, zoals Edward fazanten uit Vietnam, goudfazanten en groenvleugelduiven. Mexicaanse roodmussen en witwangbuulbuuls complementeren met hun exotische geluiden het paradijselijk gevoel. De vrije soorten verzorgen het contact met de buitenwereld. 'Een tuin wordt niet mooi door kennis alleen', vindt Harry Pierik. "De theorie moet aangevuld worden met heel veel ervaring. Ook op kleine oppervlakte kan een tuin verschillen laten zien in grondsoort. Een technisch onderzoek geeft globaal inzicht maar kan zich niet met details bezig houden.

ENORME ERVARING
'Planten doen het soms in de ene border beter dan in de andere. Is het dan de combinatie met andere planten, de lichtinval of de plaatselijke bodemstructuur? Met de oplossing van dit soort vraagstukken bouw je in de loop van jaren een enorme ervaring op. In de winterse rustperiode kan ik mezelf een mooi-weer-tuinierschap gunnen. Snoeien, uitdunnen, plaatsen vrij maken voor veranderingen. Boeken, tijdschriften en catalogi verdiepen mijn kennis en zorgen voor verrassingen bij het ontdekken van nieuwe variëteiten, waarin de mindere eigenschappen van oerouders vaak vervangen zijn door verbeteringen. Negentig verschillende Sneeuwklokjes kregen een plaats in mijn tuin. Ik heb een royale vertegenwoordiging van Hosta's, rozen en bosranken. Sommige planten laten me dromen over het land van herkomst en verruimen mijn horizon. Echte favorieten heb ik niet. Voor mij heeft iedere soort een heel eigen charme. Ik voel het als een bijzondere uitdaging om alle soorten met hun eigen karakteristieken in harmonie samen te brengen."

TUINONTWERPER
Harry Pierik en zijn tuin zijn gaandeweg bekend geraakt. Lezingen, in combinatie met tuingedichten van vrienden, hebben daaraan bijgedragen. Zijn filosofie over groene vormgeving wekt interesse en enthousiasme. De rondleidingen aan bezoekers en kleine groepen zorgt voor de hoort-zegt-het-voort-communicatie. Steeds sterker wordt de vraag: "Ik wil graag ook zo'n tuin. Ontwerpt u ook voor anderen?" Na jaren hangt Harry Pierik een bordje naast de voordeur waarop het woord tuinontwerper duidelijk staat aangegeven. "Als tuinontwerper heb ik een duidelijke signatuur. Dat is de voorwaarde voor de bewuste keuze voor een ontwerp van mij". De kenmerken van zijn ontwerpen zijn: vloeiende lijnen, hoogteverschillen, seizoensbestendige schoonheid, grote rijkdom aan inheemse en exotische soorten. Een overvloed die in harmonie wordt samengebracht in een tuin met een heel natuurlijke uitstraling.

FLEXIBILITEIT
"Als tuinontwerper heb ik een duidelijke signatuur. Dat is de voorwaarde voor de bewuste keuze voor een ontwerp van mij. Een tuinontwerp is het resultaat van een dialoog tussen mij en de toekomstige tuinbezitters. Ik inventariseer hun wensen en de grondsoort. Want uiteindelijk wordt het hun tuin, hun geluk. Het zijn dus ook hun eigen keuzes, die eraan ten grondslag liggen. Er zijn wel grenzen voor mij en die liggen in de esthetiek. Als ik een beplantingskeuze om technische redenen niet goed vind, praat ik er over. Als ik de keuze niet mooi vind, ga ik op zoek naar een boeiende omgeving voor die plant of boom zodat ik hem kan laten passen in de omgeving. Wil men een bananenboom op het terras, dan vraag ik me af: Hoe ik dat kloppend maak met de rest. Het is van groot belang om minpunten te kunnen ombuigen in extra pluspunten. Flexibiliteit is onmisbaar. En dat geldt ook voor het inpassen van elementen die vast verbonden zijn aan de locatie: een oude boom, het huis van de buren, het uitzicht of de vorm van het perceel.

ENTHOUSIASMEREN
Als de grond van de nieuwe tuin is voorbereid zet ik zelf de planten op hun plaats. De eigenaars of de uitvoerende hovenier planten ze dan in. Ik lever er ook een globaal onderhoudsplan bij zodat de tuin goed en efficiënt kan worden onderhouden. Vooral het punt van het in evenwicht houden van borders, het "weghalen of gedogen", is een kunst die geleerd moet worden." "Wil je mensen enthousiasmeren voor groen, dan moet je er betekenis aangeven. Laten zien hoe mooi het kan zijn, wat het kan zeggen en hoe je een sfeer opbouwt. Het openbaar groen is heel geschikt om mensen te inspireren." De stad Zwolle maakt graag gebruik van de kennis en creativiteit van Harry Pierik. Hij legde de Museumtuin aan en de binnentuin van de Centrale Bibliotheek. In Boschwijk creëerde hij borders waarin hij de sfeer van maanlicht opriep met een combinatie van Hortensia's, Viburnum en geurende Damastbloemen.

ENTHOUSIASMEREN
In opdracht van de stad ontwierp hij ook de drie bij elkaar passende borders op het Boerenkerkplein. Bij de eigen opvattingen voegde zich nog het aspect van het kiezen voor een sterke beplanting, die een stootje kan hebben en niet uitdaagt tot agressie. De Euonymus fortunei zorgde voor zilverkleurige golven, waar bovenuit de hortensia "Annabel" groeit met in de duisternis oplichtende witte bollen. In de winter verkleuren ze tot een subtiel bruin en passen dan weer prachtig bij de oude stenen van het pand waarin de driesterren-kok Jonnie Boer zijn "Librije" heeft gevestigd. De borders werden in 2006 bewonderd door de Europese jury van de "Entente Florale", een competitie waarin steden en dorpen strijden om de jaarlijkse prijs voor " het groenste dorp of de groenste stad". Al zijn opdrachten hebben duidelijk zijn signatuur. "maar die is niet absoluut,' zegt Harry Pierik. Want in werkelijkheid stuurt de liefde voor de natuur en voor harmonie zijn denken en doen.