Tijdschrift
Artikel in het tuintijdschrift Bloemen en Planten.

Bekijk hier het artikel in PDF formaat(1 MB).

De verborgen stadstuin van Harry Pierik
Door: Shera van den Wittenboer

Midden in een oude Zwolse stadswijk, achter een met vuurdoorn beklede gevel aan de Assendorperstraat, ligt de verborgen stadstuin van Harry Pierik. Aan de buitenkant verraadt niets dat hier een tuinontwerper en plantenliefhebber woont. Er is geen voortuin, er staat geen plantenbak, niets van dat al. Alleen een klein donkergroen bordje naast de voordeur waarop staat: 'Harry Pierik. Tuinontwerp. Groenadvies' De verborgen tuin lijkt een geheim voor ingewijden. Toch geniet hij bekendheid tot ver buiten Zwolle en mag Harry jaarlijks honderden bezoekers verwelkomen. Ik ben er één van. Ik heb een afspraak en bel aan.

Foto: Shera van den Wittenboer.

Harry leidt me, via de serre van het gezellig ingerichte huis, naar een klein terras. 'Koffie? Thee?' 'Thee graag!', zeg ik. Terwijl Harry thee zet werp ik mijn eerste blik op de tuin. Dit gedeelte van de tuin is redelijk besloten. Een ruime volière herbergt exotische vogels. Ook is er een border met bijzondere schaduwplanten. Maar het meest wordt mijn oog toch getrokken naar een klein, smal en donker paadje, dat zich aan het eind van de tuin bevindt en dat al snel verdwijnt in de dichtbebladerde begroeiing. Het maakt me heel nieuwsgierig. Ik wil nog niet alleen op ontdekkingstocht en wacht geduldig af. Daar komt Harry al met de thee en we raken in gesprek.

Van oorsprong is Harry onderwijzer. Zijn plantenkennis heeft hij zichzelf eigen gemaakt. Al geruime tijd ontwerpt hij, naast zijn werk als onderwijzer, ook tuinen voor anderen. 'Ik ben eigenlijk vanzelf in het tuinontwerpen gerold. De eerste opdracht kreeg ik jaren geleden van mensen die mijn tuin hadden bezocht.'

Er volgden er meer. Een aantal jaren geleden besloot hij minder te gaan werken om zich meer te kunnen richten op het ontwerpen van tuinen. Ondertussen is hij bijna fulltime met planten en tuinen bezig. Hij vertelt dat hij nog precies drie maandagen voor de klas zal staan, waarna hij voorgoed uit dit vak stapt zodat hij zich helemaal kan richten op het ontwerpen van tuinen.

Ondertussen heeft Harry al diverse tuinen op zijn naam staan. Het betreft niet alleen particuliere tuinen; hij is tevens verantwoordelijk voor de vormgeving en beplanting van verschillende stukjes openbaar groen in zijn stad. Zo nam hij de tuin van het Stedelijk Museum Zwolle onder handen en zorgde hij voor de herinrichting van de binnentuin van de bibliotheek. 'Soms is het mogelijk om met de aanwezige planten en materialen door herschikking en minimale toevoegingen een geheel andere tuin te creëren. Dat geeft net zo veel voldoening als het ontwerpen van een geheel nieuwe tuin.'

Een mythische wereld
De thee is op en nu gaan we de tuin verkennen. Ik ben ondertussen vreselijk benieuwd naar het deel van de tuin dat achter het donkere paadje ligt. In en om deze doorgang groeit en bloeit van alles dat de moeite van het bekijken waard is en, ogenschijnlijk geduldig, bewonder ik dat eerst. Het paadje geeft zijn geheimen niet snel prijs. Het slingert tussen bomen en beplanting, en telkens is er wel iets dat het zicht 'belemmert'. Als een ware ontdekkingsreiziger baan ik mij een weg door deze stadsjungle, waarin zelfs lianen niet ontbreken. Een blik naar het eind van de tunnel onthult nog niets en de spanning in mij laait op. Wat is daar? Ik kan mijn ongeduld nauwelijks bedwingen, maar Harry heeft blijkbaar niets in de gaten en vertelt nog wat over een prachtige goudgroene Acer. Misschien doet hij het er wel om...

Na het passeren van een imposante groep struisvarens wordt het geheim eindelijk onthuld: We zijn beland op een grote open plek van zacht groen gras, omgeven door hoge muren en bomen, waar de tijd stil moet hebben gestaan. Er hangt een wat mysterieuze sfeer, die wordt versterkt door de plots omhoog fladderende duiven, die hun heil zoeken in het gebladerte van de bomen. Een ogenblik ben ik sprakeloos.

De stadse geluiden zijn hier niet hoorbaar meer. Alleen vogels en insecten doorbreken de stilte. Dit lijkt een andere, mythische wereld, ergens ver terug in de tijd. Als een onontdekt land, een niet ingevuld stukje op de landkaart, dat ik nu voor het eerst binnentreed. De tuin laat zich moeilijk omschrijven. Het is verleidelijk allerlei lyrische woorden te gebruiken. En blijkbaar ben ik niet de enige die er zo over denkt. De tuin heeft al verscheidene dichters geïnspireerd. Dit lijkt het decor voor een sprookje, alleen de sprookjesfiguren ontbreken.

Multiculturele smeltkroes
De duiven zitten ondertussen verscholen in het gebladerte en ik land langzaam weer met beide benen op de grond. Harry vertelt verder en helpt me uit de droom. De tuin is lang niet zo oud als hij lijkt. Sterker nog; hij is betrekkelijk jong.

'Toen wij hier in 1984 kwamen wonen behoorde dit gedeelte niet bij mijn tuin. Ik kon het er bij huren. Ik heb er een wilde plantentuin van gemaakt en ik heb hoogteverschillen aangebracht, verder wilde ik er niet zo veel geld aan uitgeven omdat het niet mijn eigen grond was. Het enige waar ik in investeerde was een zakdoekenboom (Davidia involucrata).

Midden jaren negentig kreeg ik de kans dit stuk grond te kopen en toen begon het pas echt. Ik heb verschillende bomen en heesters aangeplant. In eerste instantie begon ik met alleen inheemse planten, maar na verloop van tijd kwamen daar Chinezen, Japanners en andere wereldbewoners bij.'

Deze tuin is een multiculturele smeltkroes van nationaliteiten geworden. De tuin van Harry is geen tropische tuin, geen Engelse landschapstuin, geen heestertuin. Er is geen stempel op te drukken, hoogstens die van de maker zelf. Het heeft van alles wat, maar in een combinatie die ik nog niet eerder heb gezien.

Meester in suggestie
Het raamwerk is allang gelegd en de tuin is inmiddels volgroeid. Maar Harry blijft sturen, planten verzamelen en opnieuw indelen. De tuin is nooit af. Ook verovert hij nog steeds terrein. Een nieuwe 'schaduwkamer' werd gecreëerd op een stuk grond dat in bruikleen is gegeven door buren. Deze tuin is te bereiken via een verborgen paadje. 'Bezoekers die mijn tuin zonder mij verkennen lopen hier doorgaans zo voorbij'. Dat is niet zo verwonderlijk. Het lijkt alsof je door de begroeiing van een heester stapt. Het wordt eerst donker en dan is daar opnieuw een verrassing. Varens, bamboe en allerlei prachtige schaduwplanten als eenbes, mansoor en elfenbloem vormen samen een groene oase. Mijn oog valt op een boomvaren. Dan onthult de meester in suggestie zijn geheim. Hij schuift wat van het loof opzij en ik zie de pvc-buis zitten onder de vezelmat. 'Ik heb de varen er bovenin geplant. Alleen het water geven is nog wat lastig, daar moet ik nog wat op bedenken'.

Aan de bomen lijken lianen te hangen. Ik weet dat er veel subtropische planten zijn die redelijk kunnen gedijen in beschutte tuinen met ons klimaat, maar lianen?... Nieuwsgierig als ik ben vraag ik ernaar. Ook dit geheim wordt met plezier gedeeld."Het is klimop. Klimop klimt niet alleen omhoog, maar zal na een aantal jaar ook beginnen met terugvallen. Ik heb alle blaadjes van de hangende klimop gestript en dan houd je deze mooie slierten over."

Geen experiment wordt geschuwd om deze tuin een tropische noot te geven. Als lianen na te bootsen zijn, dan is het wellicht ook mogelijk om (winterharde) varens als epifyten in bomen te laten groeien. Om dit voor elkaar te krijgen bedenkt Harry inventieve methodes. De varens worden met een beetje potgrond in een nylonkous geplant wat vervolgens bijna onzichtbaar op boomtakken bevestigd wordt. 'Eerst gebruikte ik katoen van oude T-shirts, maar dat bleek niet te werken. Na een jaar verteert de stof en valt uit elkaar. Nylon blijkt perfect voor dit doel. De varens zijn aangeslagen en groeien goed. Nu is het een kwestie van afwachten en dan is er van de hele nylonkous straks niets meer te zien.'

Onvoorspelbaar, of toch niet?
In deze tuin is niets recht. Paden lopen in onverwachte bochten, borders hebben gewelfde vormen en zelfs het grasveld is niet vlak. Deze tuin is nergens voorspelbaar en verrast op momenten waar je ze het minst verwacht. Zo duikt het pad ineens anderhalve meter de diepte in en sta ik oog in oog met een prachtige Arisaema costatum in de border ernaast. Ik hoef er niet voor door mijn knieën en het mooie uitzicht op de tuin erachter krijg ik erbij cadeau. Prachtig!

"Ik vind het het mooist als het lijkt alsof de tuin van nature zo gegroeid is, zonder ingrijpen en bemoeienis. Ondertussen is alles strak geregisseerd en hebben de planten de plaatsen die ik ze toebedeeld heb. Als bomen elkaar omarmen, of klimmers verweven dan is dat omdat ik dat zo mooi vind." De planten in de borders staan nonchalant door elkaar zonder elkaar te beconcurreren. Bovendien staan ze fier overeind, alsof hier nooit een hoosbui of zomerstormpje voorbij komt drijven. Het lijkt een vanzelf ontstaan natuurlijk evenwicht, maar schijn bedriegt: "Als je goed kijkt zie je een heel netwerk van gespannen vliegertouw dat de planten op hun plaatsen houdt. Ik haal het draad wel eerst even door de modder om ervoor te zorgen dat het niet zo opvalt." Als hij niets had gezegd dan was het mij niet opgevallen. Dan ontdek ik een jong eikenboompje tussen de planten. Ik heb het vermoeden dat hier dan toch een ontluikende eikel aan zijn regisseursblik is ontsnapt en wijs hem erop. Hij kijkt mij lachend aan. "Dat eikenboompje heb ik daar zelf geplant omdat ik het jonge loof zo mooi vind. Als je een jonge eik steeds snoeit houd je een heel mooi bossig struikje over dat elk voorjaar met prachtig bronskleurig blad tevoorschijn zal komen." Ik had het kunnen weten!

De tuin van Harry Pierik is het hele jaar door op afspraak te bezoeken.
Assendorperstraat 178,
8012 CE Zwolle
038 4220564
www.tuinharrypierik.nl